Trong chương trình Ngữ văn lớp 7, học sinh được làm quen với nhiều dạng bài nghị luận, giúp phát triển tư duy logic, lập luận và khả năng diễn đạt ý kiến cá nhân. Dưới đây là các dạng nghị luận chính thường gặp:
1. Nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống
Đây là dạng bài yêu cầu học sinh trình bày suy nghĩ, đánh giá về một sự việc hoặc hiện tượng có thật trong đời sống.
Ví dụ:
•Ô nhiễm môi trường và trách nhiệm của mỗi người
•Bạo lực học đường và cách phòng tránh
•Lòng nhân ái trong xã hội hiện nay
Cách làm:
•Giới thiệu sự việc, hiện tượng (nêu thực trạng)
•Phân tích nguyên nhân, hậu quả
•Đưa ra quan điểm cá nhân, đề xuất giải pháp
2. Nghị luận về một vấn đề đạo lý, tư tưởng
Dạng bài này yêu cầu học sinh bày tỏ quan điểm về những vấn đề đạo đức, tư tưởng trong cuộc sống.
Ví dụ:
•Lòng hiếu thảo của con cái đối với cha mẹ
•Ý nghĩa của sự trung thực
•Tinh thần đoàn kết trong xã hội
Cách làm:
•Giải thích khái niệm hoặc vấn đề
•Chứng minh bằng thực tế, dẫn chứng
•Rút ra bài học nhận thức và hành động
3. Nghị luận về một tác phẩm văn học
Dạng này yêu cầu học sinh phân tích, đánh giá một tác phẩm, nhân vật hoặc chi tiết nghệ thuật trong tác phẩm văn học.
Ví dụ:
•Cảm nhận về nhân vật Lão Hạc trong truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao
•Phân tích vẻ đẹp thiên nhiên trong bài thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh
•Tình cảm gia đình trong bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương
Cách làm:
•Giới thiệu tác phẩm, tác giả
•Phân tích nội dung, nghệ thuật
•Đưa ra cảm nhận cá nhân
4. Nghị luận chứng minh
Dạng bài này yêu cầu học sinh sử dụng dẫn chứng thực tế để làm rõ một luận điểm.
Ví dụ:
•Chứng minh rằng “Có công mài sắt có ngày nên kim”
•Chứng minh vai trò quan trọng của sách đối với đời sống con người
Cách làm:
•Đưa ra luận điểm cần chứng minh
•Dẫn chứng cụ thể (trong sách vở, đời sống thực tế)
•Kết luận và bài học rút ra
5. Nghị luận giải thích
Dạng bài này yêu cầu học sinh giải thích ý nghĩa của một câu tục ngữ, danh ngôn hoặc vấn đề tư tưởng.
Ví dụ:
•Giải thích câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”
•Giải thích ý nghĩa của câu nói “Học thầy không tày học bạn”
Cách làm:
•Giải thích từ ngữ, ý nghĩa
•Phân tích ý nghĩa sâu xa, liên hệ thực tế
•Nêu bài học rút ra
6. Nghị luận so sánh (Liên hệ, đối chiếu)
Dạng này yêu cầu học sinh so sánh hai tác phẩm, hai nhân vật hoặc hai vấn đề trong văn học và cuộc sống.
Ví dụ:
•So sánh nhân vật Thạch Sanh và Lý Thông
•So sánh vẻ đẹp thiên nhiên trong hai bài thơ Cảnh khuya và Rằm tháng Giêng
Cách làm:
•Giới thiệu hai đối tượng so sánh
•Chỉ ra điểm giống và khác nhau
•Đánh giá, nêu cảm nhận cá nhân
Tổng kết
Các dạng bài nghị luận trong chương trình Ngữ văn 7 không chỉ giúp học sinh phát triển khả năng lập luận, tư duy phản biện mà còn rèn luyện kỹ năng viết mạch lạc, rõ ràng. Khi làm bài nghị luận, cần lập dàn ý trước, sử dụng dẫn chứng cụ thể và viết bài có tính thuyết phục.
